Benarkah Fahaman Kebangsaan Asas Negara Yang Seimbang?

Berkenaan dengan cara berkerajaan, zaman ini jawapan yang senang kepada soalan “model berkerajaan manakah yang sesuai untuk menjamin kesamarataan hak?” adalah semestinya model kerajaan demokrasi yang menjulang kefahaman kebangsaan. Mengenai demokrasi pula, saya masih berpendapat bahawa itulah rakitan yang paling ampuh untuk menjamin tiada kepala kerajaan memunahkan keluhuran undang-undang, sekurang-kurang rakyat masih mempunyai hak dalam menuntut pemimpin bertanggungjawab kepada mereka. Tetapi, mengenai fahaman kebangsaan, saya kurang yakin bahawa fahaman ini merupakan fahaman yang terbaik untuk berjalan serentak dengan hak kemanusiaan, keamanan, dan keseimbangan masyarakat.

Jika difikirkan, agak susah untuk mengimbangi perasaan melayan semua jenis manusia sama rata dan mengangkat kemanusiaan juga pada waktu yang sama ingin memartabatkan fahaman kebangsaan. Walaupun fahaman ini bercita-cita untuk memperjuangkan kemandirian sesuatu bangsa, yakni tiada kuasa luar berhak menentukan nasib bangsa dalam sesuatu negara itu sendiri, kejanggalan kelak akan timbul. Semestinya, fahaman ini jugalah yang menjadi pemacu gerakan kemerdekaan negara-negara yang dijajah, dengan cara menyedarkan bahawa kuasa penjajah ini tidak menitik beratkan apa-apa pun soal nasib masyarakat tempatan malahan berlaku zalim kepada mereka. Tetapi, menyatukan negara berdasarkan buah fikiran persamaan budaya, bahasa, suku kaum, siasah, kedudukan geografi, serta sejarah akan mengukir pembahagi kepada idea-idea hak sama rata umat manusia secara keseluruhan.

Secara tidak langsung, penghasilan dan pematangan idea kebangsaan akan membahagikan manusia kepada hitamputih (dichotomy) Mereka vs Kita. Dalam erti kata lain, fahaman ini  mengajarkan bahawa budaya kita dan budaya mereka adalah tidak sama dan sukar untuk mendapat layanan yang sama dalam sesebuah negara. Jangan silap anggap, saya tidaklah juga mengatakan bahawa budaya tempatan patut dihapuskan bagi diganti dengan budaya  yang lebih global seperti budaya barat, namun yang saya ingin tekankan adalah bagaimana kita perlu menyelesaikan persoalan etika yang muncul apabila berlakunya asimilasi kaum yang meluas dalam negara kita. Patutkah kita menidakkan hak mereka untuk hidup sama seperti kita?

Fahaman ini menjadi popular ketika zaman penjajahan kuasa kolonial Barat dan Jepun, ketika kaum tempatan, tidak terkecuali orang Melayu ditindas dan kaum yang dibawa masuk ke  dalam wilayah ini mendapat sokongan ekonomi daripada kuasa Barat. Kesenjangan ekonomi yang terhasil daripada dasar ini mendidik orang Melayu untuk bangkit  dan memperjuangkan hak yang lebih adil kepada mereka, kerana selama ini tanah ini telah diusahakan mereka sejak sekian lama tetapi yang meraih hasil merupakan orang Barat dan konco-konconya. Inilah bahagian sejarah yang diringkaskan. Penjajah Barat mengamalkan pembinaan empayar yang mencekik kaum tempatan, tidak hairanlah mengapa begitu ramai kawasan jajahan ini menjuang semangat kebangsaan. Cuma, tatkala wilayah yang mendapat kemerdekaan itu mulai matang, kaum-kaum lain yang sedia ada kelak akan meminta hak-hak yang sama, dan selagi ada fahaman kebangsaan berbaik dalam sanubari, jurang antara kaum mulai meluas lantas diisi dengan dendam kesumat antara mereka.

Ada satu bahagian sejarah yang memusykilkan kita, mengapa dalam pembinaan empayar, mereka berjaya mengekalkan keseimbangan antara kaum tanpa menimbulkan rusuhan antara kaum sepanjang masa. Kerap kali, apabila empayar ini mulai jatuh, ketika itulah juga semangat kebangsaan mulai merebak. Apakah rahsia mereka?

Menurut Ibn Khaldun, untuk mengekalkan keamanan satu negara atau kerajaan, rakyat dalamannya perlu mempunyai satu kesepaduan yang sama. Kesepaduan ini perlu dijalinkan merentas sempadan suku kaum dan budaya menggunakan satu identiti baru. Identiti yang baru ini semestinya perlu dicedok dari budaya induk dan perluaskan takrifan kekitaan kepada budaya-budaya yang lain. Cara perlaksanaannya dapat dilihat pada pemerintahan seorang Maharaja Parsi, Cyrus Yang Agung, seorang raja dalam salah-satu wilayah Parsi yang mampu menyatukan keseluruhan kerajaan Parsi kecil serta menakluk kawasan sekitar dengan jayanya. Maharaja Cyrus memperluaskan jajahannya bukan dengan motivasi untuk menakluk dan menjarah sumber ekonomi wilayah kecil ini seperti yang dilakukan oleh penjajah Barat, sebaliknya dia menggunakan alasan Parsi sebagai pelindung dan penjaga hak-hak wilayah kecil ini. Tatkala puncak keagungannya, Cyrus tidak memanggil dirinya sebagai Raja bangsa Parsi, sebaliknya dialah Raja segala bangsa. Dialah Raja untuk orang Parsi, begitu juga Raja orang Yahudi.

Dengan cara ini, kesepaduan yang pertama ialah mempunyai satu kerajaan yang sama, namun yang benar-benar menjadi pemacu kestabilan empayar Parsi adalah betapa kerajaan Parsi menitikberatkan soal rakyat. Sebelum tertubuhnya empayar Cyrus, yakni empayar Achaemanids, orang Parsi mengamalkan pentadbiran yang dibahagikan kepada 3 lapisan;

1. Lapisan pertama ialah pentadbiran tempatan yang dipanggil Halmenik, pentadbiran ini adalah pentadbiran sedia ada yang ditubuhkan oleh warga setempat, khas dengan adat budaya sendiri.
2. Lapisan kedua ialah pentadbiran yang mewakilkan Maharaja dipanggil Wazir, pentadbiran ini adalah penghubung antara Maharaja dan pentadbiran tempatan, hal ehwal percukaian dan hasrat Maharaja diuruskan di sini.
3. Lapisan ketiga ialah Maharaja itu sendiri, pentadbiran Maharaja bertanggungjawab menguruskan percukaian dan perbelanjaan besar serta bertanggungjawab membuat dasar kerajaan.

Tatacara pentadbiran yang diamalkan oleh mereka ditambahbaik dengan memasukkan tiap-tiap kumpulan suku kaum ini ke dalam pentadbiran tanpa memusnahkan pentadbiran sedia ada seperti yang dijalankan oleh Barat. Hal ini secara tidak langsung memastikan terdapatkan kesatuan dalam pentadbiran, dan tiap-tiap warga mendapat sokongan berdasarkan adat budaya masing-masing. Sebagai contoh, Cyrus telah membiayai pembinaan semula Masjidil Aqsa (yang ketika itu dipanggil Istana Sulaiman) yang telah musnah, malahan memelihara agama Yahudi di sana. Mengambil kira perkara ini, empayar Parsi telah menerapkan pemerintahan pancakaum dan pancabudaya dalam pentadbiran. Seperti apa yang telah Ibn Khaldun perkatakan, cara pentadbiran ini mengaburkan pembahagian antara kaum, budaya dan agama, memberikan empayar Parsi kesepaduan antara semua kaum yang menetap dalam wilayahnya. Soal-soal kebangsaan tidak lagi diungkit, sebaliknya masing-masing merasakan tanggungjawab kepada negara yang menjaga kebajikan mereka semua.

Cara petadbiran yang diterajui Cyrus dan anak cucunya kemudian mendapat pujian dan pengiktirafan sepanjang zaman, malahan dalam kitab Yahudi, Cyrus dianggap sahabat Tuhan serta dalam agama Islam, Al-Ghazali dan cendekia yang lainnya mengiktiraf Parsi sebagai bukti keadilan akan menjamin keamanan masyarakat berbanding hanya melekatkan label Islam.

Keberkesanan pentadbiran Cyrus ini mengekalkan kekuasaan Parsi selama beratus-ratus tahun, malahan diambil dan diterapkan oleh pelbagai empayar lain seperti empayar Rasyidun, Mughal, Uthmaniyah, dan Melaka. Jika dilihat dalam sudut yang lebih besar pula, mana-mana empayar yang berjaya menggunakan corak yang sama. Soal-soal kebangsaan tidak muncul kerana kesetiaan kepada kerajaan yang adil adalah lebih berharga berbanding membebaskan diri daripada kekuasaan luar, selagi mana hak adat tempatan terjaga.

Pentadbiran pancabudaya, pancaagama, pancakaum terbukti dapat memberikan keamanan dan keseimbangan yang lama kepada sesebuah negara, oleh itu, saya rasa untuk mengatakan bahawa fahaman kebangsaan adalah asas yang bagus untuk mendirikan negara adalah satu perkara yang gila. Tidak pernah ada sesebuah negara boleh bertahan seribu tahun lamanya yang masih mengutamakan bangsa sendiri. Masa depan yang bagaimana kita hendak lihat dalam negara kita?